રાજ્યપાલ વિધાનસભા દ્વારા પુનઃ પસાર કરાયેલું બિલ રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે અનામત રાખી શકે: સુપ્રીમ કોર્ટ

સુપ્રીમ કોર્ટએ જણાવ્યું છે કે રાજ્યપાલ પાસે વિધાનસભા દ્વારા ફરી પાસ કરાયેલા બિલોને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે અનામત રાખવાનો વિકલ્પ છે — અને આ સત્તાનો ઉપયોગ બંધારણીય મર્યાદામાં કરવો જોઈએ.

સુપ્રીમ કોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં જણાવ્યું છે કે રાજ્યપાલ વિધાનસભા દ્વારા પુનઃ પસાર કરાયેલા બિલને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે અનામત રાખી શકે છે. આ નિર્ણય રાજકીય વર્તુળોમાં ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે, કારણસર કે તે રાજ્ય સરકારો અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચેના સંબંધોને પરિણામકારક અસર કરી શકે છે.

આ કેસની શરૂઆત ત્યારે થઈ જ્યારે એક રાજ્ય સરકારે રાજ્યપાલ દ્વારા અગાઉ અસંમત થયેલા બિલને ફરીથી પસાર કર્યું. રાજ્યપાલે તે બિલને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે મોકલવાનો નિર્ણય લીધો, જેને રાજ્ય સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. રાજ્ય સરકારનો તર્ક હતો કે એકવાર વિધાનસભાએ બિલને ફરીથી પાસ કરી દીધું પછી, રાજ્યપાલ તેને મંજૂરી આપવા માટે બંધાયેલા છે.

સુપ્રીમ કોર્ટનો ચુકાદો

સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્ય સરકારની દલીલને ફગાવી દીધી અને કહ્યું કે બંધારણ રાજ્યપાલને બિલને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે અનામત રાખવાની સત્તા આપે છે, પછી ભલે તે બિલને વિધાનસભાએ પુનઃ પસાર કર્યું હોય. કોર્ટે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે રાજ્યપાલે આ સત્તાનો ઉપયોગ બંધારણીય મર્યાદામાં રહીને karvo જોઈએ અને તેનો હેતુ રાજ્ય સરકારના કામકાજમાં અડચણ ઉભી કરવાનો ન હોવો જોઈએ.

આ ચુકાદાથી રાજ્ય સરકારોની સત્તા પર કેટલીક મર્યાદાઓ આવી શકે છે, ખાસ કરીને એવા કિસ્સાઓમાં જ્યાં રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે મતભેદ હોય. હવે રાજ્યપાલો પાસે વિધાનસભા દ્વારા પુનઃ પસાર કરાયેલા બિલને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે મોકલવાનો વિકલ્પ ઉપલબ્ધ રહેશે, જે કેન્દ્ર સરકારને રાજ્યના કાયદા પર વધુ નિયંત્રણ આપશે. ઘણાં કાયદા નિષ્ણાતો માને છે કે આ નિર્ણયથી કેન્દ્ર સરકારની ભૂમિકા મજબૂત થશે.

નિષ્ણાતોના મંતવ્યો

બંધારણીય નિષ્ણાત ડૉ. અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, “આ ચુકાદો બંધારણના ફેડરલ માળખાને સ્પષ્ટ કરે છે. રાજ્યપાલની ભૂમિકા સંતુલન જાળવવાની છે, અને આ નિર્ણય તે સંતુલનને વધુ મજબૂત બનાવે છે." એમણે ઉમેર્યું કે રાજ્યપાલે રાષ્ટ્રપતિને બિલ મોકલતા પહેલા તમામ પાસાઓનો કાળજીપૂર્વક અભ્યાસ કરવો જોઈએ.

• રાજ્યપાલ પાસે બિલને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માટે અનામત રાખવાનો અધિકાર.
• આ નિર્ણયથી રાજ્ય સરકારોની સત્તા પર મર્યાદા આવી શકે છે.
• નિષ્ણાતોના મતે, આ નિર્ણય બંધારણીય માળખાને મજબૂત બનાવશે.

આગળ શું?

હવે જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે આ ચુકાદો આપ્યો છે, ત્યારે રાજ્ય સરકારો અને રાજ્યપાલો વચ્ચેના સંબંધો પર તેની પરિણામકારક અસર જોવી મહત્વપૂર્ણ રહેશે. શક્ય છે કે આ નિર્ણયને કારણે રાઝ્ય સરકારો અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે વધુ સંઘર્ષ થાય. આ સાથે, એ પણ જોવાનું રહેશે કે રાજ્યપાલ આ સત્તાનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરે છે અને શું તેઓ તેનો ઉપયોગ રાજ્ય સરકારના કામકાજમાં અડચણ ઊભી કરવા માટે કરે છે કે કેમ. આ સમગ્ર મામલે રાજકીય પંડિતોની નજર છે. જો કે, બંધારણીયનું પાલન થાય તે જરૂરી છે.

આ નિર્ણય દેશના બંધારણીય ઇતિહાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થઈ શકે છે. આ ચુકાદાથી રાજ્ય સરકારો અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચેના સંબંધોમાં એક નવો અધ્યાય શરૂ થઈ શકે છે, અને તેના પરિણામો આગામી સમયમાં જોવા મળશે.

નોંધ: આ લેખમાં સંદેશાત્મક સામગ્રી છે અને કાયદાકીય સલાહ માટે લાગુ પડતું નથી. વધુ વિગત માટે સત્તાવાર કોર્ટ પંચાયત અને અધિકૃત ઉલ્લેખ તપાસો.